Unaczynienie kończyn dolnych składa się z tętnic, żył i naczyń limfatycznych. Krew natleniona z serca dostarczana jest do kończyn tętnicami. Natomiast powrót krwi z kończyn do serca następuje żyłami. 90% krwi z kończyny dolnej płynie układem żył głębokich, które biegną blisko kości, są otoczone mięśniami, dostępne płycej jedynie w dole podkolanowym i w pachwinie. Tylko 10% krwi powraca do serca układem żył powierzchownych. To właśnie żyły układu powierzchownego tworzą żylakowate poszerzenia. Są jeszcze żyły przeszywające, zwane perforatorami, które łączą układ powierzchowny z głębokim. Liczba i położenie żył mogą być zmienne. Żyły mają zastawki, zapobiegające cofaniu się krwi w układzie żylnym. Żyły nie posiadają tak jak tętnice kurczliwej ściany wymuszającej przepływ krwi. W żyłach krew płynie dzięki skurczom otaczających je mięśni – jest to tak zwana pompa mięśniowa. Utrudnienie powrotu krwi żylnej z kończyn dolnych do serca, czyli niewydolność żylna może mieć wiele przyczyn. Jedną z nich jest upośledzenie funkcjonowania pompy mięśniowej, siedzący tryb życia, ale znaczenie mają także czynniki dziedziczne, niewydolność zastawek żylnych, zaburzenia w ścianie żył czy w mikrokrążeniu, czynniki hormonalne i enzymatyczne. Te i inne nieprawidłowości powodują wzrost ciśnienia żylnego i doprowadzają do przewlekłej niewydolności żylnej.

 Spośród czynników ryzyka niewydolności żylnej należy wymienić: czynniki dziedziczne, wiek, u kobiet liczba ciąż a także tryb życia. Czynnikami predysponującymi do rozwoju zakrzepicy żylnej mogą być także urazy, dłuższe unieruchomienie pacjenta, wpływ hormonów i zaburzenia hematologiczne.

 Żylaki to nie tylko defekt kosmetyczny, mogą prowadzić do zapaleń żył, tworzenia zakrzepów w żyłach a szczególnie niebezpiecznej zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej.

Objawy niewydolności żylnej są początkowo mało charakterystyczne. Pojawiają się obrzęki, rumień, bóle kończyn, uczucie ciężkości nóg, kurcze nocne i tzw. zespół niespokojnych nóg. Często występują zmiany skórne, jak teleangiektazje czyli pajączki żylne, zapalenia naczyń skóry, zapalenia tkanki podskórnej, przewlekłe obrzęki, nawracające zakażenia skóry aż wreszcie zmiany troficzne w postaci stwardnień i owrzodzeń podudzi.

Podstawowym badaniem układu żylnego jest obecnie USG doppler, czyli badanie przepływów żylnych. Pozwala ono określić stan naczyń żylnych powierzchownych i głębokich, ustalić rodzaj i stopień uszkodzenia, co pozwoli dobrać odpowiedni sposób leczenia.

Mamy kilka sposobów na zapobieganie niewydolności żylnej. Są wśród nich zmiana stylu życia, aktywność fizyczna, ćwiczenia przeciwdziałające zastojowi żylnemu, stosowanie kompresjoterapii, czyli ucisku żylnego. Takie postępowanie skutecznie łagodzi dolegliwości pacjenta. Wiosna i lato sprzyjają wycieczkom. Dlatego zachęcam do odkurzenia rowerów. Jazda na rowerze dobrze wpływa na układ krążenia, na nasze samopoczucie i kondycję. Zaleca się też gimnastykę, bieganie, pływanie i taniec. Pamiętajmy jednak, by nie obciążać nadmiernie stóp. W chorobie żylakowej trzeba kontrolować wagę. W przewlekłej niewydolności żylnej nadwaga ma swoje negatywne skutki. Podczas leczenia żylaków powinno się zrezygnować z noszenia obcisłych ubrań, np. rajstop, skarpet, czy spodni – legginsów i za małych butów. Często to właśnie one utrudniają swobodny przepływ krwi w kończynach dolnych. W miarę możliwości należy unikać długotrwałej pozycji stojącej i siedzącej. Warto korzystać z zimnego prysznica. W upalne dni to wielka przyjemność, która ma dobroczynny wpływ na nasze zdrowie. Strumień zimnej wody wzmaga napięcie ścian naczyń żylnych i zdecydowanie polepsza przepływ krwi przez żyły. Dobrze jest także przynajmniej 10 minut dziennie poleżeć z nogami uniesionymi do góry.

Istnieją suplementy diety, które nie zastąpią właściwego odżywiania się, ale znacząco mogą uzupełnić brakujące składniki. Gdy naszym celem jest wzmocnienie ścian naczyń żylnych, możemy zastosować środki zawierające diosminę z hesperydyną, trokserutynę, saponiny kasztanowca – escynę, czy glikozydy kasztanowca – eskulinę. To właśnie one działają przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo, zdecydowanie zmniejszają kruchość ścian naczyń żylnych. Wspomagająco miejscowo można stosować również maści i żele. Leki doustne skutecznie zmniejszają dolegliwości i są ważnym elementem terapii skojarzonej z innymi metodami leczenia, takimi jak zabiegi chirurgiczne, skleroterapia i terapia uciskowa. Leki przeciwzakrzepowe, jak heparyna, warfaryna, acenokumarol, odgrywają ważną rolę w profilaktyce i leczeniu zakrzepicy żylnej. Mamy coraz lepsze leki, metody  operacyjne i perspektywy dalszego postępu w tej dziedzinie. W warunkach chirurgii jednego dnia wykonywane są skuteczne i bezpieczne operacje na układzie żylnym kończyn szczególnie zabiegi z użyciem lasera jak EVLT. Ich wyniki są bardzo dobre a powikłania niezmiernie rzadkie.

Długodystansowe podróże podnoszą ryzyko niebezpiecznej dla zdrowia zakrzepicy. Jest to skutek wielogodzinnego siedzenia w bezruchu, z ograniczoną możliwością zmiany pozycji, co utrudnia, czy wręcz uniemożliwia swobodny przepływ krwi do serca. Znane jest określenie „economy class syndrom” lub „choroba długich lotów”, dotyczy bowiem nie tylko pasażerów klasy ekonomicznej. W samolocie dodatkowym czynnikiem ryzyka jest obniżone ciśnienie atmosferyczne. Jeżeli jesteśmy w grupie pacjentów podwyższonego ryzyka zakrzepicy, to przed taką podróżą najlepiej będzie zasięgnąć porady lekarza, który zaleci odpowiednie środki. Warto pamiętać, by udając się w długą podróż samolotem założyć swobodne nieuciskające ubranie, nie pić kawy ani alkoholu, natomiast pić jak najwięcej wody. W trakcie podróży gdy jest to tylko możliwe należy wstać, przespacerować się między fotelami, zaś siedząc w fotelu jak najczęściej poruszać stopami.